ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Μερικά λόγια για τα ρευματικά νοσήματα

Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι μια φλεγμονώδης, αυτοάνοση νόσος. Για λόγους που δεν είναι πλήρως κατανοητοί, το ανοσοποιητικό σύστημα -το οποίο είναι σχεδιασμένο να προστατεύει τον οργανισμό από την επίθεση κυττάρων, όπως είναι οι ιοί και τα βακτήρια- επιτίθεται στους ιστούς του σώματος και πιο ειδικά στον αρθρικό υμένα, μια λεπτή μεμβράνη που ενώνει την άρθρωση. Η επίθεση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τον πόνο, τη συλλογή υγρού στην άρθρωση και τη φλεγμονή η οποία είναι συστηματική, μπορεί δηλαδή να προσβάλλει όλο το σώμα.
Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι ένα χρόνιο νόσημα. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν περιόδους ύφεσης και έξαρσης της νόσου. Κάποιοι δεν ανταποκρίνονται καθόλου στη θεραπεία και η νόσος γίνεται χειρότερη, ενώ άλλοι χαίρουν μακρές περιόδους ύφεσης, δηλαδή δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Μελέτες απέδειξαν ότι η γρήγορη και επιθετική θεραπεία θέτει τη νόσο σε ύφεση, αποφεύγοντας την καταστροφή των αρθρώσεων, των οργάνων και την ανικανότητα - αναπηρία.

Τα κυριότερα συμπτώματα, τα οποία ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή και από μέρα σε μέρα είναι:

• Δυσκαμψία των αρθρώσεων (μειωμένη κινητικότητα)
• Φλεγμονή των αρθρώσεων (οίδημα, θερμότητα και πόνο της περιοχής γύρω από την άρθρωση)
• Συμμετρικότητα της αρθρίτιδας (όποια άρθρωση προσβάλλεται από τη μια πλευρά του σώματος προσβάλλεται και από την άλλη)
• Συστηματικά συμπτώματα (πυρετός, κόπωση, αναιμία, απώλεια όρεξης)

Στο σχήμα σημειώνονται οι αρθρώσεις που προσβάλλει η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα
 
Η ΡΑ μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή της άρθρωσης και αναπηρία.
H διάγνωση γίνεται από το ρευματολόγο, μετά από τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση στην οποία αναζητεί ειδικά ευρήματα για τη ΡΑ. Επίσης, ο γιατρός θα παραγγείλει ειδικές εξετάσεις για την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων, για τη σοβαρότητα της φλεγμονής, αλλά και ακτινογραφίες για να διαπιστώσει αν άρχισε η καταστροφή των αρθρώσεων. Εφόσον γίνει η διάγνωση είναι σημαντικό η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας ώστε να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου.

Οστεοαρθρίτιδα

Η Οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από καταστροφή του χόνδρου -το τμήμα δηλαδή της άρθρωσης που καλύπτει τα άκρα των οστών και διευκολύνει την κίνηση της άρθρωσης. Καθώς ο χόνδρος καταστρέφεται τα οστά τρίβονται μεταξύ τους και αυτό προκαλεί πόνο, δυσκαμψία και δυσκολία στη χρήση της άρθρωσης. Με το πέρασμα του χρόνου η άρθρωση μπορεί να χρειαστεί αρθροπλαστική.

Υπάρχουν δύο ειδών οστεοαρθρίτιδας -η πρωτοπαθής και η δευτεροπαθής. Η πρωτοπαθής σχετίζεται με το γήρας, όσο πιο ηλικιωμένος είναι κάποιος τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να αποκτήσει οστεοαρθρίτιδα. Η δευτεροπαθής εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες συνήθως 10 χρόνια μετά από κάποια αιτία (κάταγμα ή παχυσαρκία).

Η Οστεοαρθρίτιδα πιο συχνά προσβάλλει τα ισχία, τα χέρια και τα γόνατα.

Προκαλεί δυσκαμψία, ιδίως τις πρωινές ώρες, και πόνο κατά τη χρήση της άρθρωσης ή μετά από έντονη δραστηριότητα. Είναι πολύ σημαντική η άσκηση, ακόμα και αν προκαλεί κάποια ενόχληση στην έναρξή της, γιατί βοηθά στη λίπανση των αρθρώσεων και στην ενδυνάμωση των μυών που περιβάλλουν την άρθρωση.

Συστηματικός ερυθηματώδης Λύκος ( ΣΕΛ)

Συστηματικός ερυθηματώδης Λύκος ( ΣΕΛ) ή «λύκος» στη καθομιλουμένη, είναι ένα αυτοάνοσο ρευματικό νόσημα που προσβάλλει κυρίως γυναίκες.

Τι προκαλεί το Λύκο?
Κανείς δεν γνωρίζει. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι άνθρωποι γεννιούνται με τα γονίδια για να αναπτύξουν Λύκο και κάποιος παράγοντας ενεργοποιεί ή πυροδοτεί τη νόσο και τα συμπτώματα. Συνδυασμός παραγόντων όπως γενετικοί, περιβαλλοντολογικοί και ορμόνες φαίνεται να συμμετέχουν στην παθογένεια του Λύκου.

Μορφές Λύκου
Υπάρχουν τέσσερις αναγνωρισμένοι τύποι Λύκου: Δερματικός, Συστηματικός, Φαρμακευτικός και Νεογνικός.

Συμπτώματα - Θεραπεία
Τα συμπτώματα του Λύκου ποικίλουν ευρέως ανάλογα με τον ασθενή και τη μορφή του Λύκου που είναι παρούσα. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν παρουσιάζουν όλα τα συμπτώματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπιος και εμφανίζεται με χαμηλό πυρετό, εύκολη κόπωση και εξάντληση, εξανθήματα στο στόμα, αυξημένη ευαισθησία στον ήλιο και πόνους στις αρθρώσεις, που αντιμετωπίζονται με απλά φάρμακα όπως το πλακενίλ (plaquenil).

Το εξάνθημα πεταλούδας είναι χαρακτηριστικό για το Λύκο.

Μερικές φορές όμως, μπορεί να προσβάλλει εσωτερικά όργανα όπως νεφροί (με αιματουρία ή λεύκωμα στα ούρα), καρδιά και πνεύμονες (περικαρδίτιδα και πλευρίτιδα) ή και το αίμα (χαμηλά λευκά ή χαμηλά αιμοπετάλια). Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται κορτιζόνη και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, όπως αζαθειοπρίνη, το μυκοφαινολικό οξύ ή η κυκλοφωσφαμίδη

Σπονδυλαρθροπάθειες

Πρόκειται για νοσήματα που χαρακτηρίζονται από την προσβολή των αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (αυχένα, ράχης, οσφύος) και σπανιότερα των αρθρώσεων των άκρων (ισχίων, γονάτων, ώμων) και εκδηλώνονται με πρωινή οσφυαλγία και δυσκαμψία. Η δυσκαμψία και η οσφυαλγία βελτιώνονται συνήθως με τη δραστηριότητα του ατόμου και επιδεινώνονται με την ανάπαυση. Άλλη χαρακτηριστική εκδήλωση είναι η φλεγμονή στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων και των συνδέσμων στα οστά. Η φλεγμονή αυτή λέγεται ενθεσίτιδα. Πολύ συχνή εντόπιση είναι η πρόσφυση του αχίλλειου τένοντα.

Σκελετικές εκδηλώσεις της Αγκυλοποιητικής Σπονδυλίτιδας

Εκτός από τις αρθρώσεις μπορεί να υπάρχει προσβολή και άλλων οργάνων, όπως τα μάτια, το δέρμα, οι βλεννογόνοι, οι πνεύμονες και η καρδιά. Η ομάδα των Σπονδυλαρθροπαθειών περιλαμβάνει την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, την ψωριασική αρθρίτιδα, τις αντιδραστικές αρθρίτιδες με το σύνδρομο Reiter, την εντεροπαθητική και τις αδιαφοροποίητες Σπονδυλαρθροπάθειες. Η διάγνωση γίνεται κυρίως κλινικά και ακτινολογικά (ιερολαγονίτιδα, συνδεσμόφυτα). Η θεραπεία περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και τους βιολογικούς παράγοντες.

Σκληρόδερμα

Σκληρόδερμα (σκληρός + δέρμα) είναι μια κατάσταση που επηρεάζει το δέρμα και τους ιστούς που στηρίζουν τα όργανα μέσα στο σώμα.
Υπάρχουν δύο τύποι σκληροδέρματος. Το εντοπισμένο που επηρεάζει το δέρμα και τους ιστούς κάτω από το δέρμα, και το Συστηματικό το οποίο επηρεάζει το δέρμα και τα όργανα μέσα στο σώμα, όπως την καρδιά, τα πνευμόνια, τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα (οισοφάγο, στομάχι, έντερο).

Συμπτώματα

Εντοπισμένο Σκληρόδερμα:

• Ταινιοειδή τμήματα σκληρού δέρματος στα χέρια, πόδια ή το πρόσωπο.
• Μπαλώματα σκληρού, ξηρού δέρματος συνήθως στην κοιλιά, το θώρακα ή τη ράχη.
• Οι προσβεβλημένες περιοχές μπορεί να προκαλούν κνησμό ή πόνο.

Συστηματικό Σκληρόδερμα:

• Φαινόμενο “Raynaud” στο οποίο τα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών γίνονται μπλε-μωβ υπό την επίδραση του κρύου
• Οιδηματώδες δέρμα το οποίο σταδιακά γίνεται σκληρό, παχύ
• Δύσκαμπτες αρθρώσεις, γιατί το δέρμα που τις περιβάλλει δεν μπορεί να τεντωθεί, όπως παλιά
• Μικρά άσπρα εξογκωματάκια κάτω από το δέρμα των δακτύλων τα οποία ονομάζονται επασβεστώσεις.

Το φαινόμενο raynaud είναι συχνό σύμπτωμα στο σκληρόδερμα
 
Λιγότερο συχνά συμπτώματα:

• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (το οξύ του στομάχου παλινδρομεί στον οισοφάγο) Acid reflux
• Δυσκολία στην κατάποση
• Διάρροια
• Δύσπνοια

Διάγνωση
Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, στην κλινική εξέταση και σε ειδικά test που παραγγέλνει ο γιατρός (εξετάσεις αίματος, βιοψία δέρματος, αναπνευστικές δοκιμασίες, αξονική θώρακος).

Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο του σκληροδέρματος και τα συμπτώματα.
Έτσι, το εντοπισμένο σκληρόδερμα μπορεί να αντιμετωπιστεί με φωτοθεραπεία ή/και φάρμακα (στεροειδή, μεθοτρεξάτη, tacrolimous)
Το Συστηματικό σκληρόδερμα χρειάζεται:

• τακτική παρακολούθηση, κάθε 3-6 μήνες για έλεγχο της λειτουργίας των νεφρών, των πνευμόνων, της καρδιάς και της αρτηριακής πίεσης
• φάρμακα ανάλογα με τα συμπτώματα
• είναι δυνατή η χειρουργική αφαίρεση των επασβεστώσεων.

Αγγειίτιδες

Αγγειίτιδα είναι η φλεγμονή των αγγείων. Μπορεί να καταστρέψει τα αγγεία και να διακόψει τη ροή του αίματος προς τα μέρη του σώματος που αυτά τροφοδοτούν. Μπορεί να προσβάλλει πολλά διαφορετικά μέρη του σώματος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι αγγειιτίδων. Μπορεί να συνυπάρχουν με άλλα νοσήματα, όπως ο Λύκος ή η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα ή μπορεί να εμφανιστούν και σε άτομα καθ’ όλα υγιή. Κάποιες είναι ήπιες και κάποιες σοβαρές, ακόμη και απειλητικές για τη ζωή του ανθρώπου.
Κατανομή αγγειιτίδων
  Μεγάλου μεγέθους αγγείων
 - Γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα (κροταφική)
 - Αρτηρίτιδα Τakayasu 
Μεσαίου μεγέθους αγγείων
 - Οζώδης πολυαρτηρίτιδα (PAN)
 - Ν. Kawasaki
 - Πρωτοπαθής αγγειίτιδα ΚΝΣ 
Μικρού μεγέθους αγγείων
 - ANCA + - Σύνδρομο Churg-Strauss (CSS)
 - Κοκκιωμάτωση Wegener (WG)
 - Μικροσκοπική πολυαγγειίτιδα (MPA) 
 - Σχετιζόμενη με φάρμακα (αντιθυρεοειδικά, μινοκυκλίνη, αλλοπουρινόλη, υδραλαζίνη)
 - Μέσω ανοσο συμπλεγμάτων Δερματική λευκοκυτταροκλαστική αγγειίτιδα (LCV) συμπλεγμάτων - Πορφύρα Henoch-Schönlein (HSP)- Κρυοσφαιριναιμική αγγειίτιδα


Κυριότερα συμπτώματα:

• Κόπωση
• Πυρετός
• Μυϊκός πόνος και αρθραλγίες
• Απώλεια όρεξης
• Κοιλιακό άλγος
• Ούρα σκούρου καφέ χρώματος Brown or dark-colored urine
• Αιμωδία, αδυναμία, πόνο στα χέρια, πόδια ή άλλα μέρη του σώματος

Διαγνωστικές εξετάσεις
Η αγγειίτιδα μπορεί να μιμηθεί πολλά άλλα νοσήματα, γι’ αυτό και χρειάζονται αρκετές εξετάσεις:

• Εξετάσεις αίματος και ούρων
• Απεικονιστικές εξετάσεις (ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία Imaging tests)
• Ηλεκτροφυσιολογικός έλεγχος -Εξετάζει αν τα νεύρα μεταφέρουν το ηλεκτρικό σήμα όπως θα έπρεπε
• Αναπνευστικές λειτουργίες -Εξετάζουν αν ο ασθενής μπορεί να εκπνεύσει αρκετό αέρα και πόσο γρήγορα μπορεί να το κάνει
• Βιοψία του προσβεβλημένου οργάνου
• Αγγειογραφία

Θεραπεία
Εξαρτάται από το είδος της αγγειίτιδας:
Στεροειδή, όπως η πρεδνιζολόνη που μειώνει τη φλεγμονή, σε συνδυασμό με ισχυρότερα φάρμακα τα οποία καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα σε μεγάλο βαθμό όπως η κυκλοφωσφαμίδη, ή σε μικρότερο βαθμό όπως η αζαθειοπρίνη, μεθοτρεξάτη κ.λπ.

Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο

Το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση.

Πρόκειται για ένα αυτάνοσο νόσημα που χαρακτηρίζεται από την παρουσία αντισωμάτων ενάντια στα λιπίδια που δομούν τη μεμβράνη των κυττάρων -αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα- και το σχηματισμό θρόμβων στα αγγεία (αρτηρίες ή φλέβες) και/ή επιπλοκές σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη ( > 3 αποβολές μέχρι τη 10η εβδομάδα ή > 1 αποβολή μετά τη 10η εβδομάδα ή πρόωρο τοκετό ή ενδομήτριο θάνατο).

Είναι πιο συνηθισμένο στις γυναίκες και σε άτομα με άλλα ρευματικά νοσήματα, ιδιαίτερα άτομα με Λύκο. Εντούτοις, κάποιοι άνθρωποι έχουν τα αντισώματα, αλλά δεν έχουν κάποιο κλινικό σύμβαμα. Αυτοί δεν θεωρείται ότι έχουν αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο.

Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:

• Φλεβική θρόμβωση (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, πνευμονική εμβολή) ή σχηματισμό θρόμβου εντός της αρτηρίας.
• Αποβολές (> 3 πριν τη10η εβδομάδα), ενδομήτριος θάνατος, πρόωρος τοκετός, προεκλαμψία
• Θρομβοπενία
• Φαινόμενο Raynaud

Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από το σύμβαμα και γίνεται με αντιπηκτικά φάρμακα, ενέσιμα, όπως ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους ή από του στόματος, όπως sintrom. Στην περίπτωση όπου ο ασθενής λαμβάνει sintrom, χρειάζεται να ελέγχει τακτικά το INR και ανάλογα να προσαρμόζεται η δόση του φαρμάκου από το γιατρό.

Μυοσίτιδες

Πρόκειται για μια ομάδα φλεγμονωδών νοσημάτων που προκαλούνται από την επίθεση του αμυντικού συστήματος στους μύες (πολυμυοσίτιδα) ή στους μύες και στο δέρμα (δερματομυοσίτιδα).

Κυριότερα συμπτώματα είναι:

• μυϊκή αδυναμία -οι ασθενείς αδυνατούν να σηκωθούν από την καθιστή θέση, να σηκώσουν διάφορα αντικείμενα, να ανέβουν τα σκαλιά ή και να χτενιστούν
• μυϊκά άλγη
• εξανθήματα του δέρματος, όπως γύρω από τα βλέφαρα
• δυσκολία στην κατάποση

Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος που ελέγχουν το επίπεδο των μυϊκών ενζύμων στο αίμα, με ηλεκτρομυογράφημα και με βιοψία του πάσχοντος μυός.
Βάση της θεραπείας είναι τα κορτικοειδή σε συνδυασμό με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, όπως η μεθοτρεξάτη και η αζαθειοπρίνη. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η ανοσοσφαιρίνη σε μεγάλες, μηνιαίες δόσεις. Σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση παίζει η φυσικοθεραπεία.